رضا دانشور ـ کتاب تازه ای از اسد سیف و شهلا شفیق

رضا دانشور، از او و درباره او ـ به کوشش اسدسیف و شهلا شفیق

در چرایی اين کتاب

نوشتن، مثل هرگونه سازندگی و آفرينندگی، با مصالحی که نويسنده در اختيار دارد صورت می­گيرد. در اين معنا، مصالح همان دانسته­ها و دريافت­ها و تخيلات نويسنده­اند که نگاه او را به هستی و جهان، و نيز خويش و ديگران، شکل می­دهند، و در همان حال، همپاي تجربه­هایی که از سر می­گذراند، دگرگونش می­کند. مجموعه­ای که پيش رو داريد با اين هدف فراهم شده که جهان نويسنده، رضا دانشور، را بهتر بشناسيم. پس در اين کتاب، از زندگی او، از جهان­هایی که در آن زيست و باليد و نيز از جهان­های داستانی که آفريد سخن می­رود. اين­گونه، تا آن­جا که داده­ها امکان می­دهند، در اين کتاب با رضا دانشور، از خلال نگاه‌هایی که خود به خويشتن می‌افکند، و از زاويه نگاه و خوانش ديگران، ملاقات می­کنيم.

پيش از اين، ويژه‌نامه­هایی در باره رضا دانشور به همت نشر باران و دست­اندرکارانش، مسعود مافان و سپيده زرين­پناه، به انتشار رسيده است. اين ياران با سعه صدر مطالب آن ويژه نامه­ها را نیز در اختيار ما قرار دادند. فراوان سپاسگزار لطفشان هستيم. همچنين ممنون همه دوستان و يارانی هستيم که به شکل­های گوناگون، از جمله با ترجمه متون منتشر شده از زبان فرانسه، پياده کردن مصاحبه­های شفاهی و فرستادن عکس ما را ياری کردند.

در همین راستا از سایت «رادیو زمانه» و مسئول آن محمدرضا نیکفر نیز سپاسگزاریم که امکان دستیابی ما به کارهای رضا دانشور را به وقت همکاری با این رادیو ممکن ساختند. همچنین قدردان رضا ناصحی هستیم که با حوصله در بازخوانی این مجموعه ما را یاری کردند.

تلاش کرده­ايم اين مجموعه دريچه­هایی به شناخت کار و آثار رضا دانشور بگشايد. آگاهيم که به دليل تداوم سرکوب و سانسور دسترسی به آثاری از اين نويسنده در داخل کشور ناممکن است. اميد که امکاناتی فراهم شود تا اين آثار نیز از طريق نشر ديجيتال در اختيار علاقمندان در ايران قرار گيرد.

نمی‌توانيم اين خطوط را به پايان بريم بی­آن­که از ناشرانی بگوييم که چاپ آثار دانشور را در تبعيد امکان­پذير ساختند: در آغاز از داريوش کارگر ياد کنيم، نويسنده و پژوهشگری که بيماری سرطان در سال ۲۰۱۲ (۱۳۷۹) بر عمر پربارش نقطه پايان نهاد. او که با ايجاد انتشارات افسانه و نشريه افسانه (در گستره ادبيات داستانی) گام‌های ارزشمندی در حمايت از ادبيات فارسی زبان در تبعيد برداشته بود، دوستی و همکاری پُرباری با رضا دانشور داشت. در نشريه افسانه، که يازده شماره به سردبيری داريوش کارگر منتشر شد، رضا دانشور چند داستان کوتاه به چاپ رساند و اولين چاپ رمان مشهور “خسرو خوبان” توسط نشر افسانه صورت گرفت (۱۳۷۳ / ۱۹۹۴). پس از آن، مجموعه داستان “محبوبه و آل” به قلم اين نويسنده نيز به همت نشر افسانه انتشار يافت (۱۳۷۵ / ۱۹۹۶).

بعدتر، نشر خاوران در پاريس به مديريت بهمن امينی، که اين انتشارات را در سال ۱۹۸۵ بنا گذاشته بود، رمان‌های “خسرو خوبان” (۲۰۰۳) و “نماز ميت” (۲۰۱۶) را بازچاپ کرد. همکاری دانشور با امينی، که او نيز به دليل بيماری سرطان در سال ۲۰۱۸ از ميان ما رفت، با صميميت و احترامی متقابل توام بود. دانشور يکی از افراد مؤثر درجمع نويسندگانی بود که در برگزاری “يکشنبه‌های خاوران” در پاريس، که بيش از هفتاد نشست ادبی فرهنگی برگزار کرد، با بهمن امينی همکاری می‌کردند.

اگر آثار رضا دانشور به همت ناشران متعهد در تبعيد چاپ و معرفی شده و می‌شوند، ماندگاری کار ادبی او بی‌شک در گرو وجود و حضور خوانندگان علاقمند به ادبيات است. اميدواريم اين کتاب به گسترش و تعميق چنين حضوری ياری برساند.

از رضا دانشور مصاحبه­هایی چند با دست­اندرکاران ادبیات، هنر و سیاست در دست است که به نمونه چندتایی را در این مجموعه آورده­ایم. به علت حجم زیاد مصاحبه­ها بازنشر همه آن­ها در این مجموعه ناممکن بود. به همین علت در نظر داریم تا تمامی این مصاحبه­ها را در کتابی جداگانه منتشر کنیم.

و در پایان باید امیدوار باشیم که این مجموعه آغاز و امکانی باشد در شناخت رضا دانشور و هم­چنین ادبیات تبعید ایران.

اسد سيف / شهلا شفيق

—————————

انتشارات گوته ـ حافظ

بُن (آلمان)

بنیاد میراث پاسارگاد