تاریخ انتشار: June 11, 2025
در آستانه روز جهانی مبارزه با کار کودکان (۱۲ ژوئن) هستیم و می رویم که در این روز که در اصل یک جنبش جهانی برای عدالت برای کودکان و نیاز فوری به حذف کار کودکان در تمام اشکال آن است را هر چه بیشتر یادآوری کنیم و به‌تلاش هایمان برای اهداف زیر بیافزاییم
توجه بین‌المللی را به این حقیقت دردآور که بیشتر از ۲۵۰ میلیون کودک در سراسر جهان برای گذران زندگی مجبور به کار هستند را جلب کنیم و آگاهی جهانی را افزایش دهیم .
سیاست‌گذاران را تشویق کنیم تا راه کارهایی را اجرا و دنبال کنند که حقوق کودکان را نگهبانی کنند و همچنین تسهیلات دسترسی به آموزش با کیفیت خوب را برای کودکان بالا ببرند.
سازمان‌های دولتی و غیر دولتی ،دولت‌ها، صاحبان مشاغل و افراد را برای اقدام های موثر برای از بین بردن کار کودکان تشویق کنیم.
توجه به شیوه‌های عادلانه کار وفرصت های دسترسی به کار برای بزرگ سالان را افزایش دهیم تا کودکان برای کمک به خانواده از نظر اقتصادی مجبور نباشند کار کنند.
شعار امسال روز جهانی کار کودکان این است :
پیشرفت به‌خوبی روشن است ، اما باید اقدام های بیشتری بعمل آید:
“بیایید تلاش‌ها را سرعت بخشیم!”
کودکی کردن یک حق انسانی است و کودکان بایست محیطی برایشان فراهم گردد که سزاوار آنان از نظر آموزش، شادی و امنیت باشد.
در پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کار کودک منع شده است اما با این حال در بسیاری از نقاط جهان کودکان در بخش‌های مختلف کار می‌کنند. از عوامل زیادی که وجود دارد تا از کار کودکان در چرخه کار استفاده شود، موارد زیر را میتوان از مهمترین عوامل دانست:
بحران های اقتصادی ، شکست توسعه اقتصادی و برنامه های دولتی نامناسب
ناکافی بودن نظارت نهادهای مربوطه در مورد حقوق کار و کارگر در برخی از کشورها
گسترش فقر، اعتیاد بزهکاری و خشونت های خانگی
ناکافی بودن نظام آموزشی که باعث کمبود امکانات آموزشی برای کودکان خانواده های فقیر میشود .
گسترش مهاجرت‌ها به دلیل بیکاری، خشکسالی و حوادث طبیعی.
هر چند مجمع عمومی سازمان ملل متحد با درخواست جامعه جهانی برای از بین بردن کار اجباری کودکان، سال ۲۰۲۱ را سال حذف کار کودکان اعلام کرده و از سازمان‌ها و دولت‌ها و نهاد های مربوطه در سراسر جهان خواسته که اقدامات موثرتری برای کاهش کار اجباری کودکان انجام دهند اما آمار های موجود نشان می دهد که هنوز نمونه های بسیاری از نقض حقوق کودک در کشورها دیده میشود که دلیل عمده آن کار کودکان در محیط های غیر رسمی است.
با وجود اینکه بر طیق پیمان نامه جهانی حقوق کودک، افراد زیر ۱۸ سال کودک می باشند، در کنفرانس بین‌المللی سازمان بین‌المللی کار، اعلام شد که سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در چرخه کار هستند و شوربختانه بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون کودک از این آمار بین ۵ تا ۱۱ سال می باشند.
در کشورهای در حال توسعه که دارای جمعیت بیشتری هستند آمار کودکان کار بالاتر است. دلایل به وجود آمدن کودکان کار در این کشور ها را ، زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در جامعه می دانند و یکی از مهم ترین و اصلی ترین علت ، مشکلات اقتصادی، بیکاری والدین، فقر، بی عدالتی و فاصله زیاد طبقاتی می دانند.
در ایران بر اساس تمام دلایل بالا آمار کودکان کار بالا است و بدلیل مخفی کاری رژیم حاکم آمار دقیقی وجود ندارد.
در چنین شرایطی ،معاون اجتماعی سازمان بهزیستی، آمار رسمی را این چنین اعلام می کند : “در حال حاضر هفتاد هزار کودک خیابانی در کل کشور وجود دارد که ۳۰ درصد از آنها اتباع کشورهای دیگر هستند”. اما آمارهای تحقیقی فعالان حقوق کودک نشان میدهد که آمار واقعی کودکان کار نزدیک به هفت میلیون نفر است که بخشی آز آنها از اتباع کشورهای همسایه می باشند. سن اکثریت این کودکان بین ۱۰ تا ۱۵ سال می‌باشد و کودکان کمتر از ۵ سال و حتی نوزادن در آغوش مادر نیز در بین آنان وجود دارد .
کودکان که بیشترین وقتشان بایست صرف رفتن به آموزشگاه و تجربه دوران کودکی شود صرف کار شده و از موهیت بازیهای کودکی و تحصیل محروم می‌شوند و سلامت حسمی و روحی آنان نیز به خطر می افتد.. این کودکان از نظر تغذیه، بهداشت در شرایط بسیار نامطلوبی قرار دارند و خطر وارد شدن به چرخه بزهکاری نیز برای آنان وجود دارد
همانطور که در مورد کشورهای در حال توسعه مهمترین عامل ، عوامل اقتصادی و فقر ذکر شد در ایران نیز یکی از عمده ترین دلیل جذب کودکان به کار، فقر و کمک به گذران زندگی خانواده هایشان است.
در مقابله با این معضل جامعه خانم سوده نجفی” رییس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران ” بیش از همه به مورد مهاحرین اشاره می‌کند او می‌گوید: “یکی از راه‌های مقابله با این موضوع جلوگیری از ورود کودکان کار از سایر کشورها و برخورد قاطع با باندهای سازمان یافته کودکان کار که برای رسیدن به اهداف اقتصادی خود در تهران و برخی کلانشهر‌ها از کودکان استفاده می‌کنند. شورای ششم از ابتدا نسبت به این موضوع تاکید داشته و شهرداری تهران بر اساس مسئولیت اجتماعی خود اقداماتی را در این زمینه انجام داده که سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در این حوزه فعالیت دارد”. او همچنین تاکید می‌کند: “شهرداری همکاری لازم را با دستگاه‌ها و نهادهای مربوطه داشته اما این موضوع نیاز به همت همگانی دارد و باید همه نهادهای مربوطه ورود جدی داشته باشند که برنامه مدون سلبی و ایجابی برای اینکار در نظر بگیرند”.
ایشان برای مقابله با معضل افزایش کودکان کار ، به مساله مهاجرت و کودکان تابعیتی که در زمره کم اهمیت ترین دلیل است، تاکید می کند و به ان بسیار بها میدهد
. بر اساس آمار رسمی رژیم ، کودکان تابعیتی سی در صد ذکر شده و هفتاد درصد کودکان ایرانی اند. اما ایشان به دلایل چرایی هفناد درصدکودکان کار نمی پردازد و به فقر و اینکه بیش از نیمی از مردمان ایران زیر خط فقر هستند که دلیل اصلی است حتی اشاره نمی کند.
خانواده ای که زیر خط فقر قرار دارد و برای لقمه نانی مجبور است که کودکانش را به کار اجباری وادارد .دولت نه فکری به اقتصاد ورشکسته می کند و نه بودجه کافی برای انجام سیاست های حمایتی از کودکان در نظر دارد تا بتواند به خانواده ها یاری برساند و از تعداد کودکان کار بکاهد.
پس از مساله فقر ، نظارت در اجرای قوانین مناسب مورد اهمیت قرار می گیرد زیرا دربرخی از کشورها و به ویژه در ایران دیده میشود که کارفرمایان به دلیل فساد و رشوه خواری در سیستم اداری، قوانین را دور می زنند. همچنین بخشی از کودکان را هم باید در نظر داشت که در بخش های غیر رسمی مانند کشاورزی و کار خانگی کار می کنند که که مورد نظارت قرار نمی گیرند.
کمبود آموزش رایگان نیز مهم است. در خانواده ای که توانایی تهیه نان شب برای فرزندانش را ندارد و مدام در تکاپوی گذران زندگی برای تهیه لقمه نانی است نمی تواند کودکش را به آموزشگاه بفرستد و فرزند ان به کودکان کار اضافه می گردند .
به باور من ازدواج کودکان هم میتواند نوعی کار برای کودکان بشمار آید زیرا بیشترین عوامل بالا در موردش صدق می‌کند.
همانند کار کودکان، ازدواج کودکان نیز آسیب های بسیاری را به کودکان وارد می کند و دوران کودکی آن ها را ویران می کند ، اکثرا اجباری رخ میدهد. و مسئولیت‌های زودرس را برایشان به ارمغان می‌آورد که همان کار در خانه و نگهداری از بچه ها است.
در خاتمه روز جهانی مبارزه با کار کودکان را گرامی میدارم و امید آن دارم که کودکان که آینده هر کشوری هستند بتوانند امکانات زندگی کودکانه خود را داشته باشند و در رفاه در کنار خانواده ها رشد کنند و آموزش کافی داشته باشند تا استعداد هایشان شکوفا گردد.
شهلا عبقری
۲۱ خرداد ۱۴۰۴ | 11-06-2025
بنیاد میراث پاسارگاد