از قرن ها پیش در فرهنگ فارسی اصطلاحی بوده، زیر عنوان «نوکیسه» که بعدها به عنوان «تازه به دوران رسیده»، جا افتاده است. البته در کشورهای دیگری هم مثل انگلیس (نمی دانم از چه زمانی) این اصطلاح وجود داشته است.
تازه به دوران رسیده معمولا به کسانی گفته می شود که بدون تلاش و یا شایستگی، به طور ناگهانی صاحب ثروت یا مقامی می شوند و «خودگم کرده» باورشان می آید که در جایگاهی ویژه قرار دارند و متکبرانه به زمین و زمان فخر می فروشند و فرمان می رانند.
همانطور که در تعریف «تازه به دوران رسیده»ها هست، این افراد از سر و پزشان گرفته تا دانش و حرف زدن و رفتار و کردارشان به خوبی نشان می دهد که نه لیاقت داشتن آنهمه ثروت رادارند و نه لیاقت داشتن آن مقام را. در واقع «تازه به دوران رسیده» بیش از آن که به دلیل پول یا مقام اش مورد قضاوت قرار گیرد، به دلیل نداشتن فرهنگ و عقب ماندگی اش از جهان پیش رونده شناسایی می شود. و اگر حافظ می گوید «یارب مباد که گدا معتبر شود» یا صائب تبریزی توصیه می کند «مجو ز دولت نوکیسه چشم و دل سیری» ربطی به فرو دستی و فقر مادی قبلی تازه به دوران رسیده ها ندارد.
نمونه روشن این نوع نوکیسه گی و یا تازه به دوران رسیدگی را ما در حال حاضر در دوران حکومت اسلامی به روشنی می بینیم. و به جرات می توان گفت که در تاریخ چند صدساله گذشته که می شود این چیزها را جستجو کرد، هیچ زمانی به اندازه امروز این همه تازه به دوران رسیده ی وایسته به حکومت نداشته ایم.
بدون اغراق نود درصد از مجموعه ی حاکمین مسلط برسرزمین مان ، از رهبر گرفته تا رییس جمهور و وزیر و وکیلِ، بدون هیچ تخصص و شایستگی مربوط به کارشان هستند. و یا انبوه کسانی که به یمن فساد و زد و بندهاشان با حکومت صاحب ثروت هایی (به معنای واقعی بادآورده ) شده اند در همین دوران بوده است. (و البته با داشتن همه ی آن نشانه هایی که از نظر فرهنگی از تازه به دوران رسیده داریم.)
اما متاسفانه به تازگی نوع دیگری از «تازه به دوران رسیدگی» هم در میان ایرانی ها متداول شده که فکر می کنم باید به آن ها «تازه به دوران رسیدگان مجازی» لقب داد. کسانی که نه تخصص و پژوهشی داشته اند، و نه تجربه ای و نه حتی اطلاعاتی درست در ارتباط با مسایل مختلف اجتماعی؛ اما به یمن رسانه های مجازی، صاحب «جایی» در ایکس و تلگرام و فیس بوک و .. و شده اند و از صبح تا شام در مورد هر مساله ای از سیاست گرفته تا ادبیات و هنر و روانشناسی و حقوق و پزشکی می نویسند، اظهار نظر می کنند و بدتر این که به شخصیت های سیاسی اجتماعی بکن نکن می کنند و به آنها دستورالعمل های عجیب و غریبی می دهند.
بیشتر این افراد تازه به دوران رسیده، به ویژه کسانی که در امور سیاسی «کار» می کنند تا قبل از جنبش های نود و شش و نود و هفت و به ویژه قبل از جنبش زن زندگی آزادی نه تنها هیچ فعالیت سیاسی نداشتند بلکه برخی شان هر کجایی که سخن از مخالفتی با حکومت اسلامی بود سرشان را زیر می انداختند و در می رفتند، که نکند چیزی داشته یا نداشته را از دست بدهند. بگذریم که هنوز هم برخی شان با این که در خارج کشور زندگی می کنند نه عکسی از خود منتشر می کنند و نه حتی اسمی واقعی دارند.
هر چه هست به گمان من، گذشته از مسایل علمی، خطر این تازه به دوران رسیده های سیاسی هم حتی از نوکیسه ها و تازه به دوران رسیده های حکومتی بیشتر است چرا که آنها به هر حال شناخته شده هستند و تکلیف ها با آن ها روشن است اما این تازه به دوران رسیده های مجازی (که ماموران همیشه در صحنه حکومت اسلامی هم بین شان زیاد است) بیشتر رسانه های مجازی را اشغال کرده و فضایی مغشوش و ناامید کننده برای کسانی ساخته اند که می خواهند از این رسانه ها به شکلی معقول برای اطلاع گرفتن و یا اطلاع رسانی در ارتباط با مبارزه با حکومت حاکم بر ایران استفاده کنند.
این تازه به دوران رسیده های مجازی، با اظهارنظرها، ناسزاها، تعیین تکلیف کردن ها، و بکن نکن های خود (حتی اگر که به خیال خود به نفع افراد مورد علاقه شان باشد) جز زیان به بار نیاورده و نخواهند آورد.
البته هر انسان اجتماعی حق دارد که نظر خود را در مورد هر مساله ای که به سرنوشت او مربوط است بگوید، یا بپرسد، همانطور که حق دارد به فرد مورد اعتماد خود رای دهد. و یا قدمی و قلمی از او حمایت کند؛ اما بکن نکن کردن و تعیین تکلیف برای شخصیت های سیاسی و اجتماعی شناخته شده (و بدتر از آن ناسزا گفتن و اتهام زدن بدون سند و مدرک به افرادی که با آنها مخالفند) جز مغشوش کردن فضای سیاسی حساسی که سرزمین مان در این سالها گرفتارش شده. اثری به بار نخواهد آورد.
هفتم دسامبر2023
بنیاد میراث پاسارگاد