تاریخ انتشار: June 17, 2025
جمشید برزگر
روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی
برگرفته از ایران اینترنشنال
در حالی که جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل وارد پنجمین روز خود شده است، دونالد ترامپ در اقدامی نامعمول برای رییس کشوری که به‌طور مستقیم در این جنگ شرکت ندارد، در اولتیماتومی بی‌سابقه از شهروندان تهرانی خواسته است که فورا پایتخت را ترک کنند. معنای چنین اقدامی چیست؟
چنین کاری در کنار افزایش تحرکات نظامی ایالات متحده، بدون شک، آمریکا را بیش از هر زمان دیگر در آستانه جنگی مستقیم با جمهوری اسلامی قرار می‌دهد، اما بسته به واکنش تهران، به نظر می‌رسد هنوز فرصتی برای جلوگیری از نابودی بیشتر زیرساخت‌ها و کشته‌شدن شهروندان غیرنظامی بی‌گناه وجود دارد:
۱– بین ترامپ و جمهوری اسلامی هرگز مذاکره‌ای برای توافق در میان نبود. آنچه ترامپ می‌خواست تسلیم از طریق مذاکره و بدون خشونت و اقدام نظامی بود.
او می‌خواست جمهوری اسلامی با مذاکره بپذیرد که
الف – برنامه غنی‌سازی اورانیوم را به‌طور کامل برچیند؛
ب- برنامه موشکی، از جمله موشک‌های بالستیک میان‌برد و دوربرد خود را متوقف کند؛
پ- شبکه نیروهای نیابتی خود را برچیند، از مداخله در امور کشورهای منطقه بپرهیزد و به حمایت از تروریسم پایان دهد.
رهبران اسرائیل در روزهای اخیر عینا این سه خواسته را مطرح کرده‌اند و پذیرش هر سه شرط، بدون هیچ اما و اگری، به معنای تسلیم کامل جمهوری اسلامی (البته با امتیاز همچنان بر سر قدرت ماندن در ایران) و هدر رفتن میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری حکومت به قیمت فقیر کردن مردم ایران است.
۲– پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی بیش از دو دهه و اصولا خود حکومت اسلامی در ایران چهار دهه است که مخل نظم منطقه‌ای و جهانی بوده است. ترامپ هرگز حاضر نخواهد شد اعتبار حل و فصل این منازعات یک‌جا به اسرائیل و بنیامین نتانیاهو برسد.
بنابراین، مداخله در جنگ جاری چه با تهدید و قدرت‌نمایی و چه با مشارکت مستقیم در عملیات تهاجمی علیه مواضع جمهوری اسلامی، بدیهی‌ترین اقدامی به‌نظر می‌رسد که کسی مثل ترامپ انجام دهد، آن هم در حالی که جمهوری اسلامی تنها پنج روز پس از حملات اسرائیل چنان ضرباتی خورده که فروپاشی آن به واقعیتی در دسترس تبدیل شده است.
۳– ترامپ پیش از این هم بسیار صریح و روشن گفته بود توافق (یا در واقع قرارداد تسلیمی) می‌خواهد که به‌موجب آن بتواند تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی را بازرسی و منهدم کند بی آنکه کسی در آنجا باشد. برای ترامپ تسلیم کردن جمهوری اسلامی و برآوردن آن سه شرط بدون اینکه به‌طور مستقیم وارد جنگ شود و گلوله‌ای شلیک کند، یک پیروزی بزرگ هم در عرصه داخلی و در میان طیفی از هواداران انزواجوی اوست و هم در عرصه بین‌المللی ناکامی در برقراری آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌ها و نیز برقراری صلح بین روسیه و اوکراین را تا حد زیادی می‌پوشاند.
تاکید مکرر ترامپ در همین پنج روزی که از حملات اسرائیل می‌گذرد و حتی تمایل اسرائیل به امضای چنین قرارداد تسلیمی از همین زاویه قابل درک است. ترامپ حتی با وجود آنکه خواستار تخلیه فوری تهران شده، اما هم‌زمان از تیم خود خواسته هر چه زودتر با مقامات جمهوری اسلامی دیدار کنند تا برای آخرین بار این فرصت به حکومت اسلامی داده شود که تسلیم مقدر را، اکنون و قبل از حملات بیشتر، بپذیرند.
۴– جمهوری اسلامی در معنایی که وجود داشت و می‌شناختیم مرده و به تاریخ پیوسته است. شکست و تسلیمش در این نبرد جای شک و تردید ندارد. اما هنوز باید نگران بود که تبهکارانی که دهه‌ها با قتل و بیداد و ترور مشغول چپاول ثروت ملی ایرانیان بودند، حاضرند با امضای قرارداد تسلیم از ضربه زدن بیشتر به زیرساخت‌های کشور و گرفتن جان بی‌گناهان بیشتر جلوگیری کنند یا می‌خواهند به روال همیشگی خود تا آخرین لحظه به اسم مقاومت، زهر خود را به پیکر ایرانی که فرسوده‌اش کرده‌اند، بریزند.
۵– اگر جمهوری اسلامی و در راس آن علی خامنه‌ای، همچنان رجز بخوانند و با دستی که اکنون معلوم شده تا چه اندازه خالی است، در پذیرش پیشنهاد ترامپ، یعنی تسلیم، درنگ کند، آن‌گاه مشارکت مستقیم آمریکا در عملیات تهاجمی اسرائیل قطعی و گریزناپذیر خواهد بود. نتیجه این وضعیت، اما دیگر ضرورتا تنها به تسلیم جمهوری اسلامی در زمینه شروط سه‌گانه محدود نخواهد ماند و می‌تواند ریشه این گیاه هرز را از بنیان بکند.
۶- دستور ترامپ برای تخلیه فوری تهران، آن هم در حالی که آمریکا به‌طور مستقیم در جنگ با جمهوری اسلامی نیست، فشار بر حکومت اسلامی را که همین حالا هم شیرازه امورش از هم پاشیده به‌شکلی فوق‌العاده جدی و معنادار افزایش می‌دهد. جمهوری اسلامی برای مدت‌ها توانسته بود تصویری دروغین از قدرت و توان خود را به همه در داخل و خارج از کشور بفروشد. اما در بامداد پنجمین روز حملات اسرائیل، جمهوری اسلامی شاید برخلاف تصور همه، در نزدیک‌ترین فاصله خود تا سقوط قرار دارد. شاید جمهوری اسلامی سرعت حکومت بشار اسد در فروپاشی را بشکند.
بنیاد میراث پاسارگاد