گازهای گلخانه ای مانند دیوکسید کربن و گاز متان که بویژه ناشی از انرژی فسیلی مانند نفت و گاز و ذغال سنگ ناشی می شوند، عامل اصلی گرمایش زمین هستند. تمام اقتصاد جهان از 150 سال اخیر از این مواد فسیلی مصرف کرده تا ثروت مادی بیافریند ولی در همان زمان تخریب محیط زیست را موجب شده است. ویرانگری در اقلیم جهانی نه تنها تخریب آب و هوا و طبیعت است بلکه همچنین تخریب زندگی انسان است. نتایج گرمایش زمین چیست؟ ذوب یخ های قطبی، آب شدن یخچال های طبیعی، بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها، تخریب زمین های کشاورزی و مسکن در برخی مناطق جهان، رشد بیان زایی، مهاجرت های زیست محیطی، بهم خوردن فصل ها، رشد بیماری تازه، افزایش فقر، از بین رفتن تدریجی شمار زیادی از جانوران و پرنده ها، خشک شدن رودها و دریاچه ها و غیره، از جمله نتایج تولید صنعتی متکی بر انرژی فسیلی و گرمایش زمین است.
چه باید کرد؟ اقتصاد جهان را نمی توان متوقف کرد. باید الگوی سوختی را تغییر داد و بر اساس یک برنامه همه جانبه بمرور سوخت فسیلی را کاهش داد و بجای آن انرژی های پاک و تجدیدپذیر را افزایش داد. این تغییر استراتژیکی و جهانی مستلزم یک اراده سیاسی جمعی و جهانی و اختصاص یک بودجه واقعی و سرمایه گذاری دولتی و خصوصی است. هدف اصلی کنفرانس جهانی کاپ 28 همین امر است. از کنفرانس زمین در «ریودوژانیرو» در برزیل در سال 1992 تا کنون 27 دیدار جهانی سازمان ملل برگزار شده است. همه این کنفرانس ها برای مدیریت کلان تغییرات اقلیمی جهان بپاشده است ولی در عمل بلحاظ عدم درک عمیق خطرها و نیز لابیگری های جهانی طرفداران انرژی فسیلی و شرکت های بزرگ نفتی و سیاستمداران مدافع آنها، نتیجه جدی حاصل نشده است.
به تابلو 15 کشوری که تولید کننده انرژی فسیلی و گازهای کربنی هستند نگاه کنید. همین کشورها در تمام کنفرانس ها حاضر بوده ولی تا به امروز هیچ تلاش جدی برای کاهش گازهای گلخانه ای انجام نداده و فاقد هرگونه تعهد عملی هستند. دونالد ترامپ پیمان کاپ 21 پاریس را پاره کرد. چین و روسیه هیچگاه رفتار مسئولانه نداشته و در این کشورها مصرف نفت و ذغال سنگ همیشه ادامه یافته است. وابستگی شدید اقتصاد چین به ذغال سنگ و عدم حضور رهبران کمونیست چین در پروژه کاهش انرژی فسیلی بیانگر طرد قاطع هرگونه سیاست محیط زیستی است. پوتین جنایتکار هم مدافع تجاوز و کشتار است و هیچگونه علاقه ای به زمین و طبیعت ندارد. کشورهای تولیدکننده نفت در منطقه خاورمیانه مانند عربستان، ایران، عراق، امارات متحده عربی، قطر، کوچکترین تلاشی برای کاهش گازهای گلخانه ای نکرده اند و برعکس مسابقه اصلی آنها افزایش تولید نفت، فروش در بازار جهانی و چپاول رانتهای نفتی بوده است.
سازمان ملل پیوسته تلاش کرده تا کشورها حساس بشوند و به اقدام عملی برای کیفیت آب و هوا دست بزنند. ولی این سازمان در این زمینه فاقد قدرت اجرایی است و افزون برآن با تناقض های جهان کنونی و کشورهای عضو مواجه است. چگونه دولت ها و شرکت های غول پیکر نفتی مانند «اکسون»، «موبایل»، «تکزاکو»، «گلف»، «ب پ»، «شل»، «توتال»، «آرامکو» را متقاعد کرد؟ در جهان چگونه تناسب قوای لازم را برای تغییر بوجود آورد؟ چگونه شرافت را در نزد سیاستمداران و مدیران تقویت نمود؟ مانیپولاسیون و نیرنگ های جهانی برای به خواب کردن ملت هاست. این شرکت های نفتی از محیط زیست حرف می زنند تا بهتر منافع و امتیاز کلان نفتی خود را حفظ کنند. همین سازماندهی همین کنفرانس کاپ 28 توجه کنید. به سرپرستی سازمان ملل کنفرانس کاپ 28 در امارات متحده عربی برگزار می شود ولی ریاست آن به سلطان الجابر سپرده می شود. این شخصیت سیاسی اقتصادی دارای هشت مسئولیت دولتی و خصوصی است و از جمله مدیریت «کمپانی نفتی دولتی» امارات متحده در دست اوست. این کمپانی یک غول نفتی است و در برنامه خود اعلام کرده که خواهان افزایش پنجاه درصدی تولید نفت خود است. (فیگارو 30 نوامبر 2023). البته او مرتب تبلیغ جداسازی گازگلخانه ای دی اکسیدکربن از مواد فسیلی می کند. به گفته دیگر در دکترین او نفت و گاز را نباید کنار گذاشت و باید تولید بازهم افزایش داد. واقعیت اینستکه تکنولوژی فقط می تواند یک درصد از جداسازی گاز را انجام دهد. برای نفتخواران ایجاد امید واهی برای آران کردن و فریب روح اعتراضی شهروندان جهان است.
در تابلوی پائین سیر رشد مصرف انرژی های گوناگون از 150 سال پیش تا سده اخیر است. از پائین به بالا: نوار سبز مصرف چوب، نوار سیاه حجم ذغال سنگ، نوار سرخ مصرف نفت، نوار کرم استفاده گاز، نوار آبی انرژی آب، نوار زرد انرژی اتمی، نوار بنفش انرژی خورشیدی و بادی، را بنمایش می گذارد. انرژی فسیلی تمام تولید و صنعت و اقتصاد جهانی را سیراب کرد و تولید انبوه را ممکن ساخت. آلودگی ها و گرمایش زمین ناشی از گازهای گلخانه ای است که از همین مواد سوخت فسیلی بیرون آمده است. سالیان دراز صاحبان صنایع و مهندسان و بورس جهانی و سیاسیون مدافع آنها، از افزایش مصرف مواد فسیلی حمایت کردند و مشتریان کالاها را در بازار خریدند و آنها را مصرف کردند. همه شریک فاجعه بودند. ولی پس از نیم قرن بیداری و انتشار آمار و گزارش دانشمندان در باره وخامت اقلیم جهان و خطر گازهای گلخانه، بازهم هستند مدافعان سنتی این مواد فسیلی که در پی بیهوش کردن شهروندان جهان هستند. روشن است که هشت میلیارد جمعیت جهان نیازمند تولید و مصرف هستند ولی در این مسیر چرا زندگی و زیستبوم را باید نابود کرد؟
متخصصان حاضر در کنفرانس تغییرات اقلیمی این شرایط بسیار خطرناک را می شناسند و پیشنهاد آنان محدود کردن انرژی های فسیلی و گسترش انرژی های پاک می باشد. با آهنگ کنونی تولید فسیلی جهان جامعه بشری به پرتگاه بزرگی نزدیک شده است. تغییر مدل سوختی و گسترش انرژی های پاک مناسب ترین شیوه است. به تابلوی رشد مصرف انرژی توجه کنید. در خوشبینانه ترین پیش بینی ها توسعه وسیع انرژیهای پاک تجدیدپذیر بهترین راه حل است و ترکیب انرژی ها را تغییر می دهد. اگر سرمایه گذاری صورت گیرد دورنمای جدیدی ترسیم می شود. این سیاست توسعه انرژیهای تجدیدپذیر تا سال 2050 میلادی به یک الترناتیو جدی تبدیل می شود. روشن است که این دورنما با سرمایه گذاری کلان و اراده سیاسی واقعی و مشارکت دولتها و بخش خصوصی و وجود دمکراسی تحقق می یابد.
در این روزها مذاکرات جانانه ای میان شرکت کنندگان کنفرانس کاپ 28 در مورد انرژی های پاک درگرفته است. سرانجام این جدال معلوم نیست زیرا مدافعان و لابیگری های نفتی در تعرض هستند و در پی ادامه همان سیاست تولیدی پیشین هستند. سوداگران نفت و گاز نمی توانند راست گفتار باشند. بسیاری از حکومت ها به کوتاه مدت و قرارهای انتخاباتی می اندیشند و فاقد اراده سیاسی تغییر می باشند. حکومت های دیگری در فکر جنگ و توسعه طلبی هستند و پول های نفتی را به غارت می برند. شرایط بسیار دشوار است ولی راه دیگری جز آموزش و فرهنگ سازی زیست محیطی و جز مبارزه سیاسی علیه نفتخواران نداریم. بشریت نیازمند تمدن دیگری است.
جلال ایجادی
جامعه شناس، دانشگاه فرانسه
—————————————————–
بنیاد میراث پاسارگاد