شهروندان برای حفظ سلامتی خود هنگامی که هوا به شدت آلوده است چه باید بکنند؟ همچنین چه کارهایی از آنها بر می آید برای کاهش آلودگی هوا؟ این یادداشت بیست توصیه ضروری در همین باره را (بر مبنای اقتضائات و عوامل اقلیمی و انسانی بروز آلودگی هوا در ایران) مرور می کند.
1- گریز از شهر
برای رهایی از طاعون چکار باید کرد؟ فرار به دورترین جایی که می شود رفت. آلودگی هوا هم همین است. اگر امکانش را دارید حتما از شهری که وضعیت آلودگی هوا در آن به مرحله “اضطرار” رسیده فرار کنید. این بهترین و موثرترین توصیه است.
2- تحرک کمتر
ورزش یا هر کار دیگر. در شرایط آلودگی هوا هر چه کمتر تحرک داشته باشید کمتر نیاز به استنشاق سموم معلق در هوا را دارید.
3- حمایت از آسیب پذیرترها
کودکان، کهنسالان و بیماران تنفسی در برابر آلودگی هوا آسیب پذیرتر هستند و بیشتر احتیاج به حمایت دارند. یک مثال: در ساعتهای اولیه وارونگی دما چتر دودمه روی سطح خیلی پایین زمین، ارتفاع کمتر از حتی یک مترونیم، بیشترین غلظت را دارد. به همین خاطر کودکانی که به مدرسه می روند بیشتر در این ساعت آسیب میبینند. گفته شده شاید همین دلیل ابتلای افزونتر کودکان به سرطان خون در تهران، به نسبت شهرستانها، باشد.
4- حذف سفرهای غیر ضروری
تا جایی که می توانید از تردد در شهر خودداری کنید. هم به نفع خودتان است و هم باعث کاهش آلودگی هوا می شود.
5- تنظیم خودرو
خودرو ملی خیلی زود دچار آلزایمر می شود. مکرر و مدام باید به خاطرش آورد که هر قطعه قرار بوده چه کاری انجام بدهد. به این میگویند تنظیم فنی و بسیار در کاهش آلایندگی خودرو موثر است.
6- تنظیم سیستم گرمایشی خانه
به هر رو بخشی از آلودگی هوا ناشی از نقص سیستم های گرمایش خانه ها است و تنظیم این سیستم ها و کمک به کاهش مصرف و کاهش آلایندگی آنها می تواند باعث کاهش آلودگی هوا شود.
7- جستجوی تهویه مطبوع
اگر ناچار به حضور در مکان های عمومی هستید سراغ جایی را بگیرید که تهویه مطبوع دارد. اغلب سیستم های جدید تهویه افزون بر گرمایش و سرمایش کار تصفیه هوا را هم انجام می دهند. فقط دنبال یک بخاری یا کولر نباشید.
8- ملاحظات شغلی
اگر جایی کار می کنید که به نحوی فعالیت آن بر کیفیت هوا اثرگذار است حتما همه را مجاب کنید تمهیدات ویژه آلودگی هوا را رعایت کنند. مثلا اجتناب از کارهایی مثل افروختن آتش، سوزاندن لاستیک، قیرکاری و …
9- زمان سنجی
اوج شدت وارونگی دما ساعات اولیه صبح است. برعکس به طور معمول حوالی عصر چون سطح زمین به اندازه کافی گرم شده شدت وارونگی دما به حداقل می رسد. طبیعتا بهتر است تردد و فعالیت از اول صبح به ظهر و بعد از آن محول شود.
10- دقت در سوخت گیری
وقت بنزین زدن نگذارید حتی یک قطره بنزین روی زمین بریزد. همین بنزین هایی که سهل انگارانه روی زمین ریخته می شود یکی از دلایل آلودگی هوا است.
11- رانندگی کم آلاینده
یک راننده ماهر بلد است طوری رانندگی کند که باعث مصرف کمتر سوخت شود. مثلا حتی الامکان یکنواختی در سرعت و اجتناب از شتاب و کندروی و ترمزگیری های ناگهانی.
12- کاهش آلایندگی فضای داخلی
همیشه می گویند در وضعیت آلودگی شدید در خانه بمانید. غافل از اینکه گاه داخل خانه آلوده تر از بیرون است. سیستم بد گرمایشی، محیط مرطوب و فاقد تهویه مناسب در آشپزخانه و حمام و به طور کلی تهویه ضعیف از جمله عواملی است که می تواند موجب شود هوای داخل خانه حتی آلوده تر از بیرون باشد. عوامل آلاینده هوای خانه رابشناسید و اثر آنها را کمتر کنید.
13- دقت در نشانه های بیماری
آلودگی هوا بیماری های خاص خود را به دنبال داشته و یا تشدید می کند. از جمله اضطراب و آسم و تنگی نفس و افسردگی. مراقب بروز این نشانه ها در خود و اطرافیانتان باشید و بلافاصله واکنش مناسب نشان دهید.
14- تغذیه مناسب
کلا هر آنچه که خوردن یا آشامیدن آن در حالت عادی مضر است در آلودگی هوا مضرتر خواهد بود. چون تنفس به اندازه کافی سم وارد بدن شما می کند و نباید خودتان تعمدا چیزی بر آن بیفزایید. به همین خاطر مثلا باید از مصرف فست فود یا غذاهای فرآوری شده یا مواد غذایی با منشاء نامطمئن اجتناب کرد. برعکس مصرف انواع سبزی ها و میوه جات و لبنیات و همچنین غذاهای حاوی آنتی اکسیدان یا برخوردار از ویتامین های E و D توصیه می شود.
15- استفاده از ماسک هوا
البته نه هر ماسکی. ترجیحا از ماسک های P2 و N95 استفاده شود.
16- اجتناب از لمس برف و باران
آنچه که متعاقب آلودگی شدید هوا از آسمان می بارد به شدت آلوده است. به همین خاطر باید از لمس یا قرار گرفتن در معرض برف و بارانی که بعد از آلودگی هوا می بارد خودداری کرد.
17- شستشوی مکرر دست و دهان
در وضعیت آلودگی هوا شما به واقع در دریایی از سم شناور هستید. باید هر آنچه را که افزونتر باعث تماس شما با این سم می شود شستشو دهید. دستها و دهان البته در اولویت هستند. همچنین شاید نیاز باشد از بازپوشی لباسها در هوای آلوده خودداری کنید.
18- آب بنوشید
مکرر آب بنوشید و اگر به خارج از خانه رفته اید قمقمه یا بطری شخصی آب آشامیدنی همراه داشته باشید. اگر مشکوک به ناراحتی تنفسی هستید این توصیه را دو برابر جدی بگیرید.
19- اجتناب از خودروی شخصی
“حتی الامکان” از خودروی شخصی کمتر استفاده کنید. اگر حمل و نقل عمومی مناسبی برای مسیر رفت و آمد شما وجود ندارد و اگر امکان پیاده روی یا دوچرخه سواری برای رسیدن به مقصد منتفی است “همپیمایی” کنید. همپیمایی یعنی اینکه با همسایگان یا دوستان و آشنایان برای استفاده اشتراکی از خودرو قرار بگذارید . دست کم اینکه در طول مسیر مسافر سوار کنید. خلاصه اینکه تک سرنشینی در روزهای آلودگی هوا خودخواهی است و نامهربانی در حق دیگر همشهریان.
20- جهت آلودگی را بشناسید
همه نقاط یک شهر به طور مساوی آلوده نمی شود. هر زمانی از فصل و هر ساعتی از روز جهت باد غالب یک شهر می تواند متفاوت باشد و این در توزیع آلودگی بسیار موثر است. مثال: در تهران معمولا جهت باد غالب از غرب به شرق و از شمال به جنوب است. در نتیجه در خیابان هایی با جهت شمالی-جنوبی (مثل خیابان ولی عصر) انباشت آلودگی هوا در ضلع شرقی خیابان بیشتر از ضلع غربی است و ترجیحا برای پیاده روی باید ضلع غربی را انتخاب کرد. در خیابان هایی با جهت شرقی-غربی (مثل خیابان آزادی) نیز آلودگی بیشتر در ضلع جنوبی انباشت می شود پس ترجیحا باید در ضلع شمالی خیابان رفت و آمد کرد.
برگرفته از توئیتر ناصر کرمی
بنیاد میراث پاسارگاد