در مورد این سؤال که «آیا کوروش اهورامزدا پرست بوده است یا مردوک پرست؟» به نظر من پاسخ  این است که اهورامزدای ایرانی (اَسَّرَمَزَش کتابخانۀ آشوربانیپال، بی نهایت دانا) معادل ایرانی مردوک بابلی بوده است:

از پنجاه نام مردوک در مقایسه با صد و یک نام اهورامزدا بیشرشان به معنی خدای دانای عرصه های مختلف است. آشورامذش کتابخانهٔ آشور بانیپال که نام مادی اهورامزدا بوده و خود اهورا مزدا هم به معنی ایزد دانا هستند. اینکه کوروش فاتحانه دست مردوک را گرفته برای وی به منزلهٔ دست اهورامزدا بوده است. گرچه ایرانیان باستان برای خدایان و الهه هایشان تندیس نمی ساخته اند.

نام اهریمن (بدمنش) به معنی و ظاهر با اِرّای اکدی ها (خشکاننده و ویران کننده منش) شبیه است که خدای جهان زیرین و مصائب بوده است و با مردوک (مَرَد-دُئَوک، کشندهٔ ستمکاران) خدای بسیار دانا (قابل قیاس با اهورا مزدا)، خدای ملی شهر بابل (هوخت کنگ شاهنامه، یعنی دژ محصور در خندق آب) در ستیز است. خود نام مَردوک (اَمَر-دوک) به صورت اَمَر (َمَر) – دائوک در زبانهای ایرانی به معنی بی نهایت دانا (مترادف اَسَّرَمَزَش/اهورامزدا) مفهوم میشده است.

در مورد مطابقت دژ هوخت کنگ (فتح شده توسط فریدون/کوروش هخامنشی) با شهر بابِل گفتنی است، کاوشهای باستان شناسی محوطه بابل نشان می دهد که قبل از دیوارها خندقی وجود داشته که آب فرات در آن جاری بوده و از آنجا می گذشت:

hva: possessor

खात n. khAta ditch

kang: surrounding fence

بسیاری از تفاسیر پنجاه نام مردوک به معنی خدای دانا گرفته شده اند و او با آشّور (خدای خندان، معادل بهمن) مرتبط و یکی گرفته میشد و نام پایتختهای نینوا و شهر آشور آشوریان (دیوان صاحب کتابت) در شاهنامه دژ بهمن خوانده شده اند که توسط کیاخسار (کیخسرو) ویران شده اند. سمبل فروهر اهورامزدا با سمبل فروهر آشّور (اَسَرَمَزَش، معادل آشوری مردوک) یکی است:

اهورامزدا- آشّور

مطابقت زروان با آنو و آنزو

زروان را به صورت زَئورو-وان می توان به معنی دارندهٔ قدمت و پیری گرفت. ولی آن به صورت زَئورو-ویوان (زَئورو-ویومان) همچنین معنی پیر فلک و آسمان را می داده است که در این معنی وی به آنو (ایزد کهن آسمان سومریان، ملقب به پدر خدایان) و آنزو (سیمرغ دانای آسمان) بومیان کهن فلات ایران می پیوندد:

Zauro:old aged

व्योमन् m. vyoman (Vyuvan) sky

پلاک نقره ای لرستان که مربوط به قرن ششم پیش از میلاد (یا پیش و پس از آن) دانسته اند با تصویر زروان و اهورامزدا و اهریمن

اصل بابلی تثلیث خدایان هندی

تثلیث خدایان هندی برهما (خالق جهان)، شیوا (فرخندهٔ ویرانگر)، ویشنو (تسلط یابنده و محافظ) دارای القاب فراوان ، بر گرفته از تثلیث بابلی آنو (خدای آسمان و پدر خدایان) و اِرّا (ویرانگر) و مردوک (کشندهٔ ستمکاران) به نظر می رسند. معادل ایرانی آنها زروان، اهریمن و اهورامزدا هستند. پس در اساس در منشور کوروش، حمایت مردوک از او به معنی حمایت اهورامزدا از کوروش بوده است:

Brahmā (ब्रह्मा, “creator”)

Brahma (ब्रह्म) refers to Derived from bṛḥ meaning ‘expanded’, or ‘great’.

Brahmā (ब्रह्मा) refers to “creator of the material universe who is the presiding deity of the quality of passion”.

शिव m. shiva The Auspicious one, Name of the disintegrating or destroying and reproducing deity (who constitutes the third god of the Hindu Triad).

विष्णु m. viSNu the pervader or sustainer

مشابهت های پنجاه نام مردوک با صد و یک نام اهورامزدا:

The Fifty Names of Marduk:

1- MARDUK – The killer of the wicked.

2- MARUKKA – Knows all things.

3- MARUTUKKU – Master of the Arts of Protection.

4- BARASHAKUSHU – Worker of Miracles.

5- LUGGALDIMMERANKIA – Put order into Chaos.

6- NARILUGGALDIMMERANKIA – Sub-Commander of the Wind Demons.

7- ASARULUDU – Wielder of the Flaming Sword.

8- NAMTILLAKU – A most secret and potent Lord.

9- NAMRU – Dispenses wisdom.

10- ASARU – This Power has knowledge of all plants.

11- ASARUALIM – Possesses secret wisdom.

12- ASARUALIMNUNNA – Power that presides over armour.

13- TUTU – Silences the weeping.

14- ZIUKKINNA – Knowledge of the stars.

15- ZIKU – This Power bestoweth Riches.

16- AGAKU – Lord of the Amulet.

17- TUKU – Lord of Baneful Magick.

18- SHAZU – Knows the thoughts of those at a distance.

19- ZISI – Reconciler of enemies.

20- SUHRIM – Kills easily, and without thought.

21- SUHGURIM – Foe who Cannot be Appeased.

22- ZAHRIM – A Warrior among Warriors.

23- ZAHGURIM – A most terrible opponent.

24- ENBILULU – Knows the Secrets of Water.

25- EPADUN – Lord of all Irrigation.

26- ENBILULUGUGAL – Power that presides over all growth.

27- HEGAL – Master of the arts of farming and agriculture.

28- SIRSIR – Master over the Serpent.

29- MALAH – Lord of Bravery and Courage.

30- GIL – The Furnisher of Seed.

31- GILMA – Founder of cities.

32- AGILMA – Bringer of Rain.

33- ZULUM – Knows where and when to plant.

34- MUMMU – Power to fashion the universe.

35- ZULUMMAR – Giveth tremendous strength.

36- LUGALABDUBUR – Destroyer of the Gods.

37- PAGALGUENNA – Possessor of Infinite Intelligence.

38- LUGALDURMAH – Lord of the Lofty Places.

39- ARANUNNA – Giver of Wisdom.

40- DUMUDUKU – Knower of the Secret Name.

41- LUGALANNA – Power of the Eldest of the Elder Ones.

42- LUGALUGGA – Knows the Essence of all Spirits.

43- IRKINGU – Captured the Commander of the Ancient Ones.

44- KINMA – Judge and Lord of the Gods.

45- ESIZKUR – Knowledge of the length of Life.

46- GIBIL – Realm of the Fire and the Forge.

47- ADDU – Raises storms.

48- ASHARRU – Knower of the Treacherous Ways.

49- NEBIRU – Spirit of the Gate.

50- NINNUAM – Decider of Decisions.

صد و یک نام اهورامزدا:

1: یَزَت = سزاوار ستایش

:2 هَروسپ توانا = همواره توانا

:3 هرَوسپ آگاه = همواره آگاه

4: هَروسپ خدا = دارنده همه

5: اَبَد = بی آغاز

6: اَونجام = بی انجام

:7 بونَستَه = ریشه هستی

:8 فراختَنَده = پایان آفرینش

:9 جَمَغ = از همه بالاتر

:10 پَرزَهتره = از همه بهتر

: 11توم اَفَیه = ویژه ترین

:12 اَبرَوَنَت = برومند

13: پَرِوَندَه = پیوند دهنده

:14 اَن اَیاپَه = درنیافتنی

:15 هَم اَیافَه = همه یاب

:16آدَرُو = راست ترین

:17گیرا = دستگیر

:18 اچیم = بی سبب

:19چیمنا = اندیشه گزین

:20سَپینا = نیکی افزا

:21اَوزا = افزاینده

:22ناشا = دادگر

:23 پَروَرا = پرورنده

:24 پانَه = پاسبان

:25 آیین آیینه = دارای چندین شکل

:26 اَن آیینه = بدون شکل

:27 خَراشیت توم = بی نیازترین

:28 مینو توم = روحانی ترین

:29 واسنا = درهمه جاحاظر

:30 هَروسپ توم = وجود کل

:31 هوسپاس = سزاوار سپاس

:32 هَرهِمیت = امید همه به اوست

:33 هَر نکفِره = او است همه فرنیکی

:34 بِشتَرنا = رنج زدا

:35 تَرابیش= درد زدا

:36 اَنَ اشَک = بی مرگ

:37 فَرشَک = مراددهنده

:38 پَژُوهدهد = قابل پژوهش

:39 خَواَپر = نورالانوار

:40 اَوَخشایا = بخشاینده

:41 اَوَرزا = از تباهی نجات دهنده

:42 اَسیته =ستوده نشونده

:43 ارَخُه = بینیاز

:44 وَرون = از تباهی نجات دهنده

:45 اَفریپَه = فرین نخورده

:46 اَوِفریپتَه = فریب ندهنده

:47 اَذَوی = یکتا

:48 کام رَت = صاحب کام

:49 فَرمان کام =به میل خود فرمان دهنده

:50 اَیِختَن = بی شریک

:51 اَفَرمُش = فراموش نکننده

:52 هَارنا = شمارکننده

:53 شنایا = قدردان

54 : اَتَرس = بی ترس

:55 اَبیش = بیرنج

:56 اَفرازدوم = سرافراز ترین

:57 هَمچون = همیشه یکسان

:58 مینوستیگر = آفریننده جهان مینوی

:59 اَمینوگر = آفریننده جهان غیر مینویی

:60 مینونَهَب =روح مجرد

:61 آذرباتگر = سازنده هوا از آتش

:62 آذرنَمگر = سازنده آب از آتش

:63 بات آذَرگر= سازنده آتش از هوا

:64 بات نَمگر = سازنده آب از هوا

:65 بات گِل گَر = سازنده خاک از هوا

:66 بات گیروتوم=خالق کل جو لایتناهی

:67 آذَر کیبریت توم = فرورنده کل آتش ها

:68 بات گَرجای=تولید کننده باد

:69 آوتوم = خالق آب

:70 گِل آذَر گَر = سازنده آتش از خاک

:71 گَل وات گَر = سازنده سازنده ها

:72 گِل نَمگر = سازنده آب از خاک

:73 گَرگَر = سازنده کل

:74 گَرآگر = سازنده سازنده ها

:75 گَرآگرگَر= آفریدگار همه هستی

:76 آگَرآگَر = آفریننده کل

:77 آگَرآگَرگَر = آفریننده ستارگان

:78 اگومان= بی گمان

:79 اَژمان = بی زمان

:80 اَخوان=بی خوب

:81 آموشت هوشیار = همیشه هموشیار

:82 فَوتَنا = پاسبان تن

:83 پَتَمانی = پیمان دار

:84 پیروزگَر = پیروزی بخش

:85 خداوند = خداوند

:86 اهورامزدا =هستی بخش دانا

:87 اَبرین کوهَن توان = آفریدگار پرتوان

:88 اَبرین نو تَوان = توانا به برانگیختن مخلوقات

:89 وِسپان = نگهبان همه

:90 وِسپار = آفریننده همه

:91 خاوَر= روشنی بخش

:92 اَهو =کردار نیک

:93 اَوَخشیدار = بخشنده

:94 داتار= دادار

:95 رَیومند= نورانی

:96 خَرِهمند = فرهمند و با شکوه

:97 داور = داور

:98 کِرفَه گَر= راستکردار

:99 بوختار =نجات دهنده

:100 فرشوگر= رستاخیز کننده

:101 هَدَهه = به خودی خود پیدا شده

منابع عمده:

فرهنگ اساطیر شرق باستان، گوندولین لیک. لغت نامه سنسکریت نائینی و آنلاین و فرهنگ لغات اوستایی احسان بهرامی.

بنیاد میراث پاسارگاد